Quy trình khởi tố vụ án hình sự được quy định cụ thể trong Luật Tố tụng hình sự năm 2015 và các văn bản quy phạm liên quan khác. Đây là quá trình rất quan trọng trong việc giải quyết các vụ án hình sự, đảm bảo quyền lợi của bị can và xác định chính xác trách nhiệm pháp lý của các đối tượng liên quan.
Quy trình khởi tố vụ án hình sự bắt đầu bằng việc có thông tin về hành vi vi phạm pháp luật. Thông tin này có thể do người dân báo cáo hoặc cơ quan chức năng phát hiện được. Sau khi có thông tin, cơ quan thực hiện công tác Cảnh sát điều tra sẽ tiến hành điều tra, thu thập chứng cứ và đánh giá mức độ nghiêm trọng của vụ vi phạm.
Nếu chứng cứ và tài liệu đã thu thập đủ, Cảnh sát điều tra sẽ đề nghị Văn phòng Điều tra kiểm sát quyết định khởi tố vụ án. Tùy theo mức độ nghiêm trọng của tội phạm, quyết định khởi tố vụ án có thể do Trưởng Văn phòng Điều tra kiểm sát cấp dưới quyết định, nhưng trong trường hợp nghiêm trọng hơn, phải do Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết định.
Phải có căn cứ pháp lý để khởi tố, đó chính là trong quá trình Cảnh sát điều tra và Văn phòng Điều tra kiểm sát tập trung thu thập chứng cứ, dù chúng ta tạm thời chỉ có những dấu hiệu hoặc nghi ngờ, khi đó, Văn phòng Điều tra kiểm sát phải xem xét kỹ và xác định đủ căn cứ khởi tố.
Việc khởi tố vụ án hình sự chỉ được thực hiện khi đầy đủ các điều kiện sau:
1/ Hành vi của đối tượng phạm tội thuộc diện vi phạm pháp luật hình sự;
2/ Có đủ chứng cứ để xác định được hành vi, thời điểm, địa điểm và đối tượng phạm tội;
3/ Có được sự đồng ý của Văn phòng Điều tra kiểm sát để khởi tố.
Nếu thừa nhận hành vi vi phạm pháp luật hoặc không đề nghị khởi tố vụ án hình sự, Văn phòng Điều tra kiểm sát sẽ quyết định xử lý hành vi vi phạm pháp luật bằng hình thức khác, chẳng hạn như giải quyết việc hòa giải hoặc xác lập hồ sơ hành vi vi phạm pháp luật không đủ căn cứ để khởi tố.
Khởi tố vụ án hình sự cũng đánh dấu bước đầu tiên của một cuộc chiến pháp lý khắc nghiệt. Vì vậy, đối tượng bị khởi tố cần phải thực hiện xác định những bước cần làm để bảo vệ quyền lợi cho mình, thường được gọi là quá trình quản lý rủi ro, bao gồm:
1/ Tìm kiếm sự hỗ trợ pháp lý: trong quá trình xác định vị trí của mình, đối tượng bị khởi tố cần nắm bắt những luật sư, chuyên gia pháp lý có tiếng để được tư vấn và bảo vệ quyền lợi của bản thân trong quá trình xét xử;
2/ Thực hiện đúng bước thủ tục: Đối tượng bị khởi tố cần phải đảm bảo thực hiện đúng đủ tiến trình thủ tục, bao gồm họp Bộ lạc và tham gia các cuộc điều trần để bảo vệ quyền lợi của mình trong quá trình xét xử;
3/ Giữ được tài sản: Đối tượng bị khởi tố cần liên tục điều tra và xác định các tài sản của mình. Bằng cách đó, họ sẽ giữ được quyền sở hữu và tránh bị thu hồi do đặc quyền cho quan chức;
Việc khởi tố vụ án hình sự là quy trình quan trọng trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự, đảm bảo quyền lợi của bị can và xác định chính xác trách nhiệm pháp lý của các đối tượng liên quan. Để đạt được hiệu quả tốt nhất, quá trình khởi tố cần phải xét đến hàng loạt các yếu tố khác nhau, từ chất lượng chứng cứ, đến độ nghiêm trọng của tội phạm. Đối với đối tượng bị khởi tố thì họ cũng cần phải chuẩn bị tinh thần và các giải pháp để bảo vệ quyền lợi của bản thân.